रेसुङ्गा- अझै पनि महिलाहरू घरायसी काममा मात्र सीमित हुनुपर्छ भन्ने गलत परम्परा हाम्रो समाजमा छ। यही गलत परम्पराका कारण पुरुषले बाहिरको काम गर्ने र महिला चुलोचौकामै सीमित हुनुपर्ने बाध्यता कायमै छ।

यस्तै गलत परम्परा बोक्ने हजारौँको भीडबाट बाहिर निस्कनुभएको छ गुल्मीको रेसुङ्गा नगरपालिका-८ की शारदा भुसाल। उनी विसं २०६३ देखि न्यूमैत्री डेरी उद्योग सञ्चालन गरेर उदाहरणीय बनेकी छिन्।

उनी आफैँले सुरु गरेको डेरी उद्योगबाट अहिले दूध खरिद, प्रशोधन र बिक्री हुने गर्छ। उनले दैनिक तीन सय लिटर दूध बजारमा पुर्‍याउँछिन्। गुल्मीको चौरासी र अर्घाखाँचीको ढिकुरा, काउलेलगायतका स्थानबाट डेरीमा दूध आउने गर्दछ। शारदाले भैँसीको दूधमात्र खरिद, प्रशोधन र बिक्री गर्छिन्। बजारमा आवश्यक पर्ने दूध पर्याप्त मात्रामा आफूसँग उपलब्ध नभएको उनले बताइन्।

गुणस्तरका आधारमा किसानसँग बढीमा प्रतिलिटर ९५ रुपैयाँसम्म डेरी उद्योगले दिन्छ। यसलाई लिएर प्रशोधन गरेर प्रतिलिटर एक सय १० रुपैयाँमा बिक्री हुन्छ। दूधबाट अन्य परिकार पनि बनाउन गरेको शारदाले बताइन्। दूधबाट दही, पनिर, कुराउनी, छुर्पी र अन्य परिकार शारदा आफैँले बनाउने गर्छिन्।

डेरीबाट मासिक नौदेखि १० लाख रुपैयाँसम्म कारोबार गर्ने उनले मासिक एक लाख रुपैयाँ बचत गर्ने गरेको बताउँछिन्। 'जन्मपूर्वदेखि मृत्युपश्चात पनि दूध नै चाहिन्छ', उनले भनिन्, 'महिलाले आफैँ व्यवसाय गर्नुपर्छ भनेर निरन्तर मेहेनत गरेँ।' व्यापार र व्यवसायको सन्दर्भमा पनि पुरुषमात्र अगाडि सर्ने र महिला अरुकै भर पर्ने बाध्यताको अन्त्यका लागि अगाडि बढेको शारदाले बताइन्।

किसानसँग जोडिने व्यवसाय गर्नका लागि दुग्ध डेरी सञ्चालन गरेको तर पछिल्लो समय दूध उत्पादनमा कमी आएको शारदाको अनुभव छ। आफूसँगै सदरमुकाम तम्घासका दुग्ध व्यवसायी मिलेर सञ्चालन गरेको रेसुङ्गा दुग्ध डेरी प्रालिले १२ हजार लिटर दूध खपत गर्ने क्षमता छ। तर जिल्लाभर अहिले तीन हजार लिटर दूधमात्र उत्पादन हुने गरेको छ।

स्थानीय पालिकाले किसानलाई दूध उत्पादनमा उत्साहित गराएमा जिल्लाका १२ पालिकाबाट एक हजार लिटर दूध आफुले खपत गर्न सक्ने भन्दै शारदाले किसान त्यसतर्फ उन्मुख हुनुपर्ने बताउँछिन्। जिल्लामा दूध उत्पादन कम भएसँगै गुल्मीमा अर्घाखाँची, पाल्पा र कपिलवस्तुबाट आयात गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको न्यूमैत्री डेरी उद्योगका सञ्चालक उनले गुनासो गरिन्।

शारदाले आफूले सञ्चालन गरेको डेरी उद्योगबाट अहिले प्रत्यक्षरूपमा चार जनाले रोजगार पाएका छन्। दूध सङ्कलन, ढुवानी, प्रशोधन र बिक्री गरी चार जनालाई रोजगार प्रदान गरिएको उनले जानकारी दिइन्। दुग्ध डेरीबाट आम्दानी भएको रकम अन्य व्यवसायमा लगानी गर्दै गएको छिन्। रासस

डेरीबाट भैँसीको शुद्ध दूध बिक्री हुने भएकाले उपभोक्ता पनि निकै सन्तुष्ट हुने गरेको शारदाको अनुभव छ । 'मैले आफँै व्यवसाय व्यवस्थित र गुणस्तर कायम गरेकी छु', दूध बेच्दै गरेकी उनले भन्नुभयो, 'महिला हुनेबित्तिकै परनिर्भर हुने मानसिकता हटाउनैपर्छ ।' डेरीबाट किसानलाई मासिकरूपमा दूधको रकम दिँदा किसान झनै सन्तुष्ट हुने गरेका छन् ।

कृषि र पशुपालनमा प्रेरित गर्नका लागि आफू डेरी उद्योगमा लागेको शारदाले बताउनुभयो । उहाँका श्रीमान् नवराज भुसाल पत्रकारिता क्षेत्रमा क्रियाशील हुनुहुन्छ । नवराज नेपाल पत्रकार महासङ्घ गुल्मीका पूर्वअध्यक्ष हुनुहुन्छ ।